|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wzorzec emocjonalny lub wzorzec zachowań). Pamiętaj, \e wa\ne jest wzmacnianie nowego wzorca przez nagradzanie samego siebie albo kogoś, komu pomagasz, ilekroć go u\ywasz. Ka\dy wzorzec (myślenia, zachowania, emo- cjonalny) konsekwentnie wzmacniany staje się nawykiem. 142 Wielką siłę warunkowania ilustruje historia związana z najlepszym graczem Boston Celtics Lany Birdem. Kiedyś zaproponowano mu udział w reklamie jednego z napojów. Scenariusz wymagał, by nie trafił piłką do kosza. I udało mu się to dopiero za dziesiątym razem! Tak mocno uwarunkował się na celne rzuty za ka\dym razem, \e trzeba było z jego strony wielkiego wysiłku i ćwiczeń, by choć raz świadomie wykonał niecelny rzut. Nie ma wątpliwości, \e w mózgu Larry'ego Birda funkcjonuje neuronowe połączenie wytworzone przez nieustanne powtarzanie ruchów niezbędnych do umieszczenia piłki w koszu. Pamiętaj, \e mo\emy uwarunkować ka\cie zachowanie, jeśli powtórzymy je odpowiednią ilość razy z odpowiednim natę\eniem emocji. 143 Fundamentalnym prawem warunkowania jest to, \e ka\dy wzorzec emocji lub zachowań, który podlega ciągłemu wzmacnianiu, staje się reakcją automatyczną i bezwarunkową. Brak wzmacniania powoduje w końcu zanik wzorca. Jakie nagrody - umysłowe, fizyczne albo emocjonalne - mo\esz sobie przyznawać za świadome wytworzenie nowego wzorca? 144 Czy mo\na nauczyć kurę tańczyć? Nawet jeśli wyda ci się to nieprawdopodobne, odpowiedz brzmi: tak. Wszystkie zwierzęta -i ludzie - zachowują się zmiennie. Sekret tresera polega na uwa\nej obserwacji kury. Ilekroć sama zaczyna poruszać się w kierunku planowanym przez tresera, natychmiast wzmacnia on to zachowanie nagrodą w postaci pokarmu. Na początku kura nie wie, dlaczego jest karmiona. Mimo to jednak treser dalej ją nagradza (wzmacnia zachowanie), ilekroć porusza się ona w po\ądanym kierunku. W końcu kura uczy się sekwencji ruchów, które składają się na taniec. Działania ludzi są oczywiście bardziej zło\one ni\ działanie kury. Ale czy nie wytresowano w tobie odpowiednich zachowań na przykład w pracy lub w szkole? W jaki sposób mo\esz wykorzy- 38 stać zasadę tresury, by pomóc sobie, swoim pracownikom albo dzieciom w wytworzeniu nawyku sukcesu? 145 PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA Właściwa koordynacja w czasie jest absolutnie niezbędna dla skutecznego warunkowania. Aby wzmocnienie było skuteczne, musi nastąpić dokładnie w chwili, kiedy wykonywana jest po- \ądana czynność. Jeśli do momentu pozytywnego lub negatywnego wzmocnienia minie zbyt du\o czasu, wtedy wzmocnienie kojarzone jest z zachowaniem jedynie intelektualnie, a nie emocjonal- nie w systemie nerwowym. Na przykład kierowcy karani mandatem za niewłaściwe parkowanie nara\eni sana określone niedogodności z opóznieniem. Poniewa\ mogą oni nie płacić mandatu nawet przez kilka tygodni, często popełniają to samo wykroczenie wiele razy. Gwarantuję ci jednak, \e gdyby nieuprawnione zaparkowanie samochodu na miejscu dla inwalidów kończyło się za ka\dym razem eksplozją samochodu, kierowcy nie tylko przełamaliby stary wzorzec, ale i natychmiast wytworzyli w sobie nowy! 146 PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA: wiczenie Sporządz listę nagród, których mo\esz sobie udzielać natychmiast po wykonaniu właściwej czynności". Następnie wska\ na określoną sytuację, w której będziesz się świadomie wzmacniał, u\ywając jednej z tych nagród. DRUGATECHNIKA WARUNKOWANIA Konsekwentne wzmacnianie jest wa\ne, kiedy po raz pierwszy warunkujesz nowy wzorzec. Ilekroć zauwa\ysz u siebie po\ądane zachowanie (na przykład wstajesz od stołu, zanim najesz się do syta, albo nie przyjmujesz proponowanego ci papierosa), natychmiast się nagradzaj. 147 TRZECIA TECHNIKA WARUNKOWANIA Treserzy wiedzą doskonale, \e jeśli nagradzają delfina za ka\dy skok, po krótkim czasie nie będzie chciał skakać bez nagrody. Co gorsza, mo\e te\ doznać przesytu i nie chcieć skakać w ogóle. My niczym się tu nie ró\nimy. Tak samo reagujesz ty, twoje dzieci, współpracownicy i ka\dy, z kim się stykasz. Jeśli wzmacniasz kogoś za ka\dym razem, szybko staje się to nudne. Kiedy wzorzec zachowania jest ju\ ustalony, o wiele skuteczniejsze dla jego podtrzymania jest nagradzanie zmienne. Tak więc mniej więcej po miesiącu nagradzania siebie lub innych za ka\dym razem, zwolnij tempo. Udzielaj nagrody spontanicznie! 148 Zmienne wzmacnianie jest jednym z najpotę\niejszych narzędzi warunkowania. Zastanów się na przykład nad tym, co ciągnie ludzi do hazardu. Gdyby wygrywali za ka\dym razem, początkowo byłoby to podniecające, ale z czasem zaczęłoby przypominać pracę (ciągnij przez cały czas za dzwignię jednorękiego bandyty", a dostaniesz za to pieniądze). Niepewność co do nagrody podnieca system nerwowy i zwiększa intensywność przyjemności w chwili otrzymania nagrody, czyniąc z niej prawdziwie potę\ne wzmocnienie. To właśnie uzale\nia. Dokładnie to samo dzieje się, kiedy po rzuceniu palenia sięgasz po jednego" papierosa. Traktujesz go jako nagrodę, wzbudzasz siłę zmiennego wzmacniania i zwiększasz uzale\nienie. Za wszelką ceną unikaj tej pułapki! 39 149 CZWARTA TECHNIKA WARUNKOWANIA Aby wdro\yć trwałą zmianę, najlepiej połączyć dwie techniki: 1. Nagradzaj się w regularnych odstępach za określone działania (co znane jest jako stałe wzmacnianie). Na przykład delfiny tresowane, by skakały dziesięć razy pod rząd, nagradzane są_zawsze po dziesiątym skoku, a więc co dziesiąty raz. Jednak aby się upewnić, \e nie nauczą się one wkładania największego wysiłku właśnie w dziesiąty skok, nagradzane są te\ i po innych skokach, ale nieregularnie. Dzięki temu delfin zawsze skacze wysoko kierowany ekscytującą mo\liwością" nagrody. 2. Właśnie dlatego, jeśli warunkujesz siebie samego lub innych, nie zapomnij o przygotowaniu specjalnej niespodzianki za specjalne wysiłki. Czy pamiętasz to wspaniale uczucie, którego doświadczyłeś ostatnim razem po dodatkowej premii w pracy? A mo\e po specjalnej pochwale w szkole lub na uczelni? Po niespodziance, którą sprawił ci współmał\onek? 150 PITA TECHNIKA WARUNKOWANIA Jednym z najcenniejszych i najskuteczniejszych narzędzi warunkowania, tak w przypadku delfinów, jak i ludzi, jest technika znana jako pula. Czasem treser daje delfinowi nagrodę nawet wtedy, kiedy nie zachowuje się on dobrze, a więc, wydawałoby się, bez przyczyny. Często taka niespodzianka stymuluje zwierzę do lepszych skoków. Kiedy więc następnym razem poczujesz się przytłoczony kłopotami, mo\e pomo\e ci właśnie pula -jakiś specjalny rodzaj traktowania, na który nie trzeba było sobie specjalnie zapracować. [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Podobne
|