Mizantrop

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

i po nim wyżyny. Komedia Moliera roói się początkowo z dwóch zródeł: ze starej, zawie-
sistej farsy ��ancuskiej oraz z komedii włosko-hiszpańskiej wraz z jej zawikłaną intrygą,
karkołomnymi i ro iox , przy pewnej tradycyjnej zdawkowości figur i sytuacji. I wiói-
my krok po kroku, jak Molier rozszerza te ramy i wypełnia je swoją treścią: z każdą nową
sztuką coraz mniej mamy obcych domieszek, a coraz więcej samego Moliera. W Mizan
tropi mamy tego Moliera w najczystszej postaci, tak jak nigdy może przedtem i potem.
Albowiem w gorączkowej swej pracy Molier, mimo iż pokazał, do czego sam jest zdolny,
nieraz dla pośpiechu bęóie świadomie czerpał z obcych zródeły . Powiadano, iż w ta-
kim arcyóiele jak pi zaledwie parę scen jest oryginalnych, a nie zapożyczonych�p .
Mizantrop jest absolutną własnością Moliera; nie szukał doń natchnienia nigóie poza
własną duszą oraz tym, co wióiał dokoła siebie.
W ewolucji swojej komedia Moliera dąży od komedii opartej na intryóe ( o trz
ni , a i o n ) do komedii charakterów. z o a on jest pod tym względem epoką
w teatrze ��ancuskim. Ale w Mizantropi ta komedia charakterów dochoói do a i
swej doskonałości: w całej sztuce nie wióimy ani jednego rysu, który by był z z n trz;
wszystko, co się óieje, płynie jedynie z mistrzowsko oddanej gry charakterów. %7łe ta
komedia jest równocześnie arcyóiełem o ii o za o , wskazałem już poprzednio.
Jako umiar budowy Mizantrop przewyższa jeszcze i to z a. i to z , napisany
pierwotnie w trzech aktach, uzupełniony pózniej do pięciu, ucierpiał nieco od tych prze-
obrażeń. Cały drugi akt stanowi poniekąd wkładkę luzno związaną z głównym motywem
sztuki; zakończenie razi nieco swoim a ina. W Mizantropi akcja baróo
subtelna i nieomal zbyt wiotka rozw3a się z doskonałą harmonią, a rozwiązanie sztuki,
zgodne z założeniem i rozwojem charakterów, nie ma w sobie nic z niedbałości owych
częstych molierowskich zakończeń. Zawiera ono raczej cechy tego baróo nowocze-
snego roóaju teatralnego, który nie jest ani dramatem ani komedią, a który na afiszach
teatralnych nosi óiś po prostu miano sztuki . Jest to jeden dowód więcej śmiałości ge-
niuszu Moliera. W epoce, kiedy on tworzył, roóaj komiczny i tragiczny były najściślej
od siebie odóielone; nikomu w głowie nie postało, iż komedia może zarazem bawić,
wzruszać, pobuóać do myślenia, poruszać doniosłe (ba, nawet najświętsze!) problemy;
x i ro io zawikłana sytuacja.
y ia o i z rpa z o r Słynne powieóenie: pr n on i n o tro .
�p za i par n t or ina n a ni zapo zon W owym czasie pojęcia w tej mierze były zresztą
zupełnie różne od óisiejszych: każdy autor mógł brać obcy pomysł i spożytkować go lub naśladować bez żadnych
skrupułów i wstydu.
moli e Mizantrop 13
iż może odb3ać zarazem komizm i tragizm życia. Molier jednym zamachem obala te
sztuczne bariery: jego Mizantrop, on an, i to z , pi to już podwaliny nowo-
czesnego ra at , a raczej to otwarcie dróg dla pełni twórczej swobody.
Toteż Mizantrop był dla współczesnej publiczności óiełem zbyt śmiałym, zbyt od-
biegającym od panujących pojęć o teatrze. Niektórzy, jak Boileau zrozumieli, czym
jest to óieło; ogółowi brakło w nim tego szerokiego śmiechu, do którego Molier przy-
zwyczaił słuchaczy. Powoóenie sztuki słabło: aby je podeprzeć, Molier napisał naprędce
małe arcyóieło arz i o o i, w którym publiczność mogła znalezć śmiechu do syta
i w ten sposób ocalił na scenie utwór zamykający najwyższy jego ideał sztuki.
Mizantrop, jak wszystkie prawie wielkie komedie Moliera, pisany jest wierszem. By-
ło to w owej epoce obowiązujące; proza była dozwolona jedynie dla farsy; donioślejszy
utwór pisany prozą był jak gość, który wybrał się na bal bez godowego stroju. Molier
parę razy próbował przełamać ten konwenans, ale zawsze napotkał na opór. on an
Moliera nie miał wielkiego powoóenia: zyskała go dopiero blada przeróbka tegoż on
ana sporząóona przez Tomasza Corneille, dlatego że była wierszem. Ta sama przy-
czyna opózniła podobno tryumf p a. Jak wszystkie utwory teatralne klasycznej doby,
komedie Moliera (z wyjątkiem i triona) pisane są a an r n , długim,
poważnym wierszem, odpowiadającym naszemu trzynastozgłoskowcowi. Klasyczny ten
aleksandryn, pełny, ale nieco sztywny, kończący nieodmiennie myśl i zdanie z końcem [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podobne